Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı

Özel Öğrenme Güçlüğü 

Tanımı

Amerikan Psikiyatri Birliğinin (APA 2001) tanımına göre özel öğrenme güçlüğü

zekâsı normal ya da normalin üstünde olan bireylerin, standart testlere göre yaş, zekâ

düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, matematik ve yazılı

anlatım düzeyinin beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir

bozukluktur. Okuma bozukluğu, yazılı anlatım bozukluğu, matematik bozukluğu ve başkatürlü adland

ırılamayan öğrenme bozukluğu alt gruplarını içerir. APA tarafından

geliştirilmiş sınıflandırma sistemi olan DSM-IV’de (Diagnostic and Statistical Manual ofMental Disorders) “ö

ğrenme bozuklukları” terimi kullanılmış, bu sorunun çocuk ruh

sağlığı ve hastalıkları kapsamında ele alınması gerektiği belirtilmiş ve sağaltımın bir

parçası olarak özel eğitim verilmesi gereği vurgulanmıştır.

Özellikleri

Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler, öğrenmede çok önemli olan bilgiyi işleme sürecinin (bilginin alınması, düzenlenmesi, bellekte depolanması ve iletilmesi) birk

ısmında ya da hepsinde sorun yaşayabilirler. Bilgiyi işleme süreci dört aşamadan oluşmaktadır.

  1. Girdi Aşaması: Bilginin duyu organları yolu ile beyinde algılanma sürecidir. Özel öğrenme güçlüğünde uyaranların görsel, işitsel, dokunsal, kinestetik (hareket) ve vestibüler (denge) açıdan algılanmasında sorun yaşanabilir.
  1. İşlemleme Aşaması: Beyne giden bilginin işlenmesi sürecidir ve üç aşamada tamamlanır. Bu aşamalar sıraya koyma, soyutlama ve organizasyondur. Özel öğrenme güçlüğünde bu aşamaların birinde ya da tümünde sorun yaşanabilir.
  1. Bellek-Depolama Aşaması: Gelen bilgi beyinde işlendikten sonra kullanılmak üzere bellekte depolanır. Özel öğrenme güçlüğünde kısa süreli, uzun süreli ve işleyen bellek ile ilgili sorun yaşanabilir.
  1. Çıktı Aşaması: Beynin bilgiyi mesaj olarak hücrelere, kaslara, dil ya da motor etkinlik alanlarına göndermesi sürecidir. Öğrenilen bilgiler konuşma, yazma, çizim, jest vemimikler yolu ile ifade edilirler. Özel öğrenme güçlüğünde bu alanlardan birinde ya da birkaçında güçlük yaşanabilmektedir.Özel öğrenme güçlüğünde okul öncesi dönemden itibaren dil, algı, kavram, motorkoordinasyon, bellek, dikkat-konsantrasyon, sıralama, organizasyon, duygusal-sosyal alanlarda güçlükler görülebilmektedir.

Dil Alanı: Özel öğrenme güçlüğünde hızlı verilen işitsel uyaranları işlemleme ve ayırt etmede sorun yaşanmaktadır. Bu durum okuma güçlüğü yaşanmasının nedenlerinden birini oluşturmaktadır. Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerde konuşmanın gecikmesi, sözcük

dağarcığının yaşa uygun olmaması dikkat çekicidir. Bu bireyler sözcük bulmada, bilinenobjeleri, eylem sözcüklerini isimlendirmede, ses ya da hecelerin ard

ışıklığını (şeftali-feştali vb.) öğrenmede, sözcükleri doğru telaffuz (para-pala vb.) etmede, basit kafiyeli sözcükleri(taç-maç vb.) ö

ğrenmede zorlanır. Hikâye anlatmaya veya dinlemeye ilgi duymaz. Sesler ile ses sembolleri arasındaki bağlantıları öğrenmesi yavaştır. Sözcüklerdeki benzeşensesleri (kız-kıs, mal-nal, kar-gar vb.) algılayamaz. Bir sözcüğü seslerini ya da hecelerini(m-s-a, kel-i-me vb.) yanlış ayırır. Kısa bir süre önce öğrendiği bir sözcüğü tanıyamaz yada okuduğu bir sözcüğü daha sonra gördüğünde tanımakta güçlük çeker. Yaşıtlarına oranladaha fazla okuma hatası yapar, okuma hızı düşüktür ve yüksek sesle okumaktan kaçınır.Bir metni okurken, satır, sözcük, hece, ses atlar, okuduğunu tekrar okur ve okuduğu yeri kaybeder. Okurken ya da yazarken bazı sesleri, (b-d-p, m-n, f-v vb.) karıştırır. Gördüğü sessembolü, sayı ya da sözcükleri (15-51, 6-9, b-d, ve-ev, ne-en vb.) ters okur ve yazar.

Yazarken sözcüklerdeki seslerin sırasını (elma-emla vb.) karıştırır. Bir yazılı metinde aynı sözcüğü farklı biçimlerde yazar. Yeni sözcükleri öğrenmede zorlanır. Dili hızlı bir şekilde işlemede (ne söylendiğini, ne istendiğini anlayamama gibi) sorun yaşar. Okuduğunu ve dinlediğini anlamada, düşüncelerini düzgün cümleler kurarak ve yazarak ifade etmede güçlük yaşaması nedeniyle okuma, yazma ve kompozisyon ödevlerini yapmada isteksizdir. Ders esnasında not tutma ve tahtada  azılanları vb. defterine geçirmede zorlanır.

Algısal Alan: Özel öğrenme güçlüğü olan bireyde eşleştirme (benzerlik, farklılık),sınıflandırma (boyut, renk ve şekillerine göre objeleri sınıflama) ve sıralama (büyükten küçüğe sıralama vb.), sözel yönergeleri karıştırma, uyaranları sınıflandırma, gruplandırma, sıralama, mekanı algılama güçlükleri ile yön karıştırma (kitabı ters tutma, ayakkabıları tersgiyme) güçlükleri vardır.

Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerde görsel ve işitsel algı sorunları (ayrımlaştırma, figürzemin,hafıza alanlarında), dokunsal algı sorunları (dokunarak ayrımlaştırma ve tanımada güçlük çekme) ve kinestetik algı sorunları (dans, ip atlama gibi aktivitelerde zorlanma,mekânsal algı güçlükleri, mekânda yönelme, pozisyonu algılamada zorluk çekme, yönbulmakta zorlanma) görülmektedir.

Kavramsal Alan: Özel öğrenme güçlüğünde görsel uyaranları işlemleme ve ayırt etmede sorun yaşandığından ses sembolü, renk, sayı ve geometrik şekilleri öğrenme ve ayırt etme güçleşmektedir. Bu güçlüğe sahip bireyler, zaman, mekân ve yön kavramlarını öğrenmede yaşına uygun oyunları anlamada zorlanırlar. Akıl yürütme ve sorun çözmede güçlük çeker, yeni becerileri yavaş öğrenirler. Basit matematik işlemleri yaparken kâğıtve kaleme ya da parmak hesab

ına gereksinim duyar, sayıların ardışıklığını, matematik sembollerini (+, x gibi) karıştırırlar. Çarpım tablosunu öğrenmede, matematik terimlerinive kavramlar

ını anlamada, sınıf ve yaş düzeyine uygun matematik problemlerini çözmede zorlanırlar. 

Motor-Koordinasyon Alanı: Özel öğrenme güçlüğünde okuma yazma gibi becerilerin yanı sıra ince motor beceriler, denge ve motor-koordinasyonla ilgili çeşitli sorunlargörülmektedir. Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler tekrarlandıkça otomatikleşmesi öngörülen motor becerilerde sorun yaşarlar. El tercihinde gecikir (sağ ve sol eli karışık kullanmak), yap boz, küpler, lego gibi oyuncaklarla oynamada zorlanırlar. Kalemi hatalı tutar, şekillerin çizimine yanlış yönden başlar, geometrik şekillerin çiziminde (modelden bakarak doğru kopya etme) güçlük yaşarlar.

İnce motor becerilerin yanı sıra kaba motor becerilerde ve koordinasyonda (ritmik hareket etmek, el çırpmak, merdiven inip-çıkmak, sek sek oynamak, zıplamak, top atmakyakalamak,ip atlamak ve bisiklet sürmek vb.) sorunlar yaşarlar. Bu bireylerin kazaya yatkın ve sakar (takılmak, sendelemek, düşmek, devirmek, düşürmek vb.) oluşları dikkatçekicidir. El yazıları bozuktur. Sağ ve solu karıştırırlar. Ayakkabı, kravat bağlamada,daha küçük yaşlarda düğme iliklemede ve yardımsız giyinmede zorlanırlar. Ardışık hareketler gerektiren takım sporlarında başarısızdırlar.

Bellek Alanı: Gelen bilgi beyinde kaydedilir, anlaşılır, yorumlanır ve daha sonra kullanılmak üzere bellekte kullanılır. Özel öğrenme güçlüğünde kısa süreli, uzun süreli ve

işleyen bellek ile ilgili güçlükler yaşanır. Özel öğrenme güçlüğü olan birey; şiirleri,

şarkıları, çevresindeki kişilerin isimlerini, işittiklerini, gördüklerini ve bunların sırasını,

sürekli tekrarlanan işleri yapmayı hatırlamada güçlük çeker (yemekten önce eliniy

ıkamayı unutma, günler, aylar, sayılar ve alfabenin ardışıklığını hatırlayamama gibi).

Yeni öğrendiği bilgiyi hatırlamada ve sırasıyla anlatmada zorlanır. Okul araç-gereçlerini

sıkça kaybeder ya da okulda unutur.

Dikkat-Konsantrasyon Alanı: Dikkat dağınıklığı algıda bozukluğa neden olabilir ya da

algı bozuksa dikkat dağılabilir. Bireyin algıladığı uyarıcıya tepki göstermesi için dikkatiniona yöneltebilmesi gerekir. Özel ö

ğrenme güçlüğü olan bireyler sözlü yönergeleri

dinlemede, izlemede zorlanır. Dikkatini bir noktaya odaklamakta güçlük çeker, dikkat

süresi kısadır. Okurken, yazarken de dikkat problemi yaşar.

Sıralama-Organizasyon Alanı: Özel öğrenme güçlüğü olan birey haftanın günlerini,

ayların, mevsimlerin, sayıların, alfabenin harf sırasını karıştırır. Ayrıca belirli bir sıraiçinde yap

ılması ya da bilinmesi gereken şeylerin sırasını karıştırır, dinlediği, okuduğu bir

öyküyü anlatması istendiğinde öykünün başını sonunu karıştırır, sözlü ya da yazılı olarakdü

şüncelerini sırayla ifade etmekte güçlük çeker, sıralı çizimlerde ardışıklığı sürdüremez.

Özel öğrenme güçlüğü olan birey, her zaman yaptığı işleri yerine getirmede, biri

şe başlamada ve bitirmede zorlanır. Araç-gereçlerini temiz, düzenli bir şekilde korumada,

ödevlerini ve projelerini planlamada, yaptığı işleri kontrol etmede güçlük çeker.Dü

şüncelerini düzenlemede ve düzgün bir sırada ifade etmede de zorlanır. Bu bireyler

verimli ders çalışma konusunda akranlarına oranla daha fazla sıkıntı yaşayabilirler.davranabilir, arkada

ş edinmede güçlüğü olabilir. Arkadaşları tarafından kolay

yönlendirilebilir. Jest ve mimikleri anlamada güçlük yaşadığından (kızgınlık ifadesinianlayamamak vb.) ileti

şimde, duygularının kontrolünde zorlanır, aşırı tepki gösterebilir,

düşünmeden harekete geçebilir. Değişikliklere zor uyum sağlar. Duygulanımları sıkde

ğişir, benlik saygısı düşüktür ve kendisine güveni azdır. Öğrenmeyle ilgili çok sayıda

travmatik yaşantıları vardır. Enuresis, enkopresis, karın ağrısı, okul reddi, okuldan kaçmagibi sekonder davran

ış bozuklukları görülür.

Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler öğrenme için gerekli olan bilişsel stratejigeli

ştirebilme güçlüğü yaşayabilirler. Akademik alanlarda yetersizlikleri vardır. Ancak bu

bireyler tüm belirtileri taşımayabilir ve/veya bu belirtileri farklı yoğunlukta gösterebilirler.

Güçlü Oldukları Alanlar: Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin akademik becerileri aynı

yaş ve zekâ seviyesindeki akranlarından daha düşük bir düzeyde olmasına rağmen güçlü,

yetenekli oldukları alanlar da bulunmaktadır. Bu bireyler meraklı ve çevrelerine karşı ilgiliolabilir, ilgi duyduklar

ı alanlarda daha kolay kavrayabilirler. Sözcükler yerine resimlerle

düşünebilirler. Sezgisel yolla problem çözme becerileri ve hayal güçleri gelişmiş olabilir.Yarat

ıcıdırlar. Pratik çözüm yolları bulabilirler. Bir matematik sorusunu kâğıt kalem

kullanmadan zihinden çözebilirler. Bir makineyi kılavuzu okuyup çalıştırmak yerine bir

bakışta anlayıp çalıştırabilir ve icatlar yapabilirler.

PROGRAMIN DÜZEYİ

Program, zekâsı normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen okuma-yazma

veya matematik becerilerde yaşıtlarına ve zekâsına oranla düşük başarı gösteren özelö

ğrenme güçlüğü olan her yaştaki bireyin genel özellikleri dikkate alınarak gelişimsel

yaklaşımla hazırlanmıştır.

PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI

Program ile bireylerin;

  1. Öğrenmeye hazırlık becerilerini geliştirmeleri,
  2. Okuma-yazmaya hazırlık ve okuma-yazma temel becerilerini geliştirmeleri,3. Matematikle ilgili temel beceri ve kavramlar

ı günlük yaşamda kullanmaları,

  1. Sorun çözme, akıl yürütme, kıyas yapabilme ve analitik düşünme becerilerini

geliştirmeleri beklenmektedir.

PROGRAM İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

  1. Modüllerde yer alan kazanımlar, özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin destek eğitim

programında yer alan genel amaçlara ulaşmasını sağlayıcı nitelikte belirlenmiştir.2. Program

ı oluşturan modüller ve kazanımlar bireylerin yaşadığı güçlükler göz önünde

bulundurularak hazırlanmıştır. Bireyin ihtiyaçlarına göre aynı anda birden fazlamodülden kazan

ımlar bireysel eğitim programına dâhil edilebilir.

  1. Programda yer alan modüller arasında bir aşamalılık ve birbirinin ön koşulu olmadurumu söz konusu de

ğildir. Modüller arasındaki geçişler, birey için önerilen modülde

yer alan kazanımlardaki yeterlilik düzeyi bireysel gelişim raporu da dikkate alınarakyap

ılır.

  1. Programın modüllerinde yer alan kazanımların gerçekleşebilmesi için öğrenme veö

ğretme sürecinde modülde belirtilen gerekli araç-gereç ve donanımlar sağlanmalıdır.

  1. Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin başka bir yetersizliği olması hâlinde, sahipoldu

ğu diğer yetersizlik alanına ait programlardan birey için uygun olan modüller

belirlenerek bireysel eğitim programına dâhil edilmelidir.6. Bireyin e

ğitim planı doğrultusunda bağlı olduğu rehberlik ve araştırma merkezi, varsa

devam ettiği okul ya da kurum ve diğer ilgili kuruluşlarla iş birliği yapılmalıdır.Bireyin e

ğitim planı, yapılacak çalışmalar, öneriler konusunda varsa devam ettiği

kurum/okul personeli (sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, özel eğitim öğretmeni, branş

öğretmeni, kurum psikoloğu, okul öncesi öğretmeni vb.) ile görüş alışverişi yapılarak

bireyin gelişimi desteklenmelidir. Bireyin destek eğitim sürecinin sonunda devam ettiğikurum taraf

ından hazırlanan gelişim raporu ve ekinde birey kazanımlarının günlük

yaşama geçişini ve kalıcılığını sağlayacak öneriler, bağlı olduğu rehberlik ve araştırmamerkezinin yan

ı sıra bireyin ailesine, 2828 sayılı yasa ile devlet koruması altında

bulunan bireyin yasal vasi statüsünde olan kuruma, varsa devam ettiği okulun rehberlikve psikolojik dan

ışma servisine iletilmelidir.

  1. Özel öğrenme güçlüğü olan bireye, yaşadığı güçlüklerin zekâsı ile ilgili bir problemolmad

ığı, farklı öğrendiği, öğrenme için daha fazla zaman ayırması ve çaba göstermesi

gerektiği uygun bir dille anlatılmalıdır. Bu şekilde birey eğitim sürecinde belirlenenhedeflere ula

şmak için etkin katılım gösterecektir.

  1. Destek eğitim alan bireyin eğitim sürecinde edindiği kazanımların sosyal yaşama

geçişinin ve yaşantı zenginliğinin sağlanması için çevresi ile iletişimde bulunacağı

oyun, drama, tiyatro, gezi, spor vb. etkinliklere bireysel eğitim programı içinde yer

verilmelidir.

  1. Özel öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerle çalışılırken verilen yönergeler açık ve

anlaşılır biçimde olmalı, etkinlik süresince bireyin yönergeye uygun davranmasınayönelik gerekli destek sa

ğlanmalıdır. Kurallar ve beklentiler net ve açık bir şekilde

oluşturulmalıdır. Kurallar oluşturulurken olumlu ifadeler kullanılmalıdır. Ayrıcakurallar s

ık sık hatırlatılmalıdır. Kuralların bozulması durumunda karşılaşılabilecek

sonuçlar ifade edilmelidir.

  1. Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler için öğrenimleri sırasında belirlenen hedeflere

ulaşmaları ve başarı duygusunu yaşamaları önemlidir. Etkinlikler, eğitim araç vegereçleri bireyin geli

şim özelliğine ve ilgisine uygun olarak kolaydan zora, resimden

yazıya doğru hazırlanmalıdır. Etkinliklere başlarken bireyin dikkatini toplamayayönelik giri

ş yapılmalıdır. Eğitim sırasında hangi konuların işleneceği bireye

açıklanmalı, etkinlikler arasında kısa molalar verilecek şekilde plan yapılmalıdır.Bireylerin olumlu davran

ışları pekiştirilmeli, motivasyonlarını ve ilgilerini desteklemek

amacıyla yaş ve düzeylerine uygun pekiştireçler verilmelidir. Etkinliklerin süresibireyin özellikleri dikkate al

ınarak ayarlanmalıdır.

  1. Etkinlik süresince bireyin herhangi bir tepki vermeden önce düşünmesi sağlanmalı,bireyin kendisinin kullanabilece

ği stratejiler geliştirerek kendine yeterli ve bağımsız

çalışabilmesi desteklenmelidir. Örneğin; okuduğunu anlamayı artırmak için kendikendini sorgulama tekni

ği bireye öğretilebilir. Bunun için bireyin kendisine “Bu metne

neden çalışıyorum?”, “Metnin ana fikri ne?” gibi sorular sorarak nasıl daha fazla bilgiedinebilece

ğini araştırması sağlanabilir. Ayrıca bireylerin kendi hatalarını kendilerinin

bulmasına olanak verilmelidir.12. Program

ı uygulayan personel tarafından destek eğitim programı kapsamında uzman

desteği alınabilir. Gerektiğinde psikiyatrist, dil ve konuşma terapisti, fizyoterapist ve

aile terapisti ile işbirliği yapılabilir.

PROGRAMIN YAPISI

Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı hedeflenen amaçlara ulaşmayı

sağlayacak çeşitli modüller ve bu modüllere yönelik kazanımlardan oluşmaktadır. Her bir

modülde bireylerde ulaşılması beklenen kazanımlar, içeriği, açıklamalar ve ölçme

değerlendirme bölümleri yer almaktadır. Modüller bireyselleştirilmiş eğitim programı

hazırlama ve uygulamaya imkân sağlayacak şekilde, kendi içerisinde bütünlüğü olan ve

birbirini işlevsel olarak tamamlayacak yapıda hazırlanmıştır.Modüllerde yer alan kazan

ımlar bireye kazandırılacak bilgi, beceri ve tutumlardan

oluşmaktadır. Modüller uygulayıcıya rehber olabilmesinin yanında eğitim kurumlarınınuygulayaca

ğı eğitime de bir standart getirdiği gibi ölçme değerlendirme sürecini de

kolaylaştırmaktadır.

Modüller ve Süreleri

Program “Öğrenmeye Hazırlık, Okuma Yazma ve Matematik” olmak üzere üç

modülden oluşmaktadır.

MODÜLÜN ADI SÜRESİ

Öğrenmeye Hazırlık 300 ders saati

Okuma Yazma 250 ders saati

Matematik 200 ders saati

ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ

Programın amacına uygun olarak yürütülebilmesi için öğrenme ve öğretme

sürecinin etkili olarak kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle aşağıdaki hususlara dikkat

edilmelidir:

  • Öğrenme ve öğretme süreci planlanırken bireyin performans düzeyi,

özellikleri ile öğrenme biçimleri dikkate alınmalıdır.

  • Destek eğitim için kullanılan sürenin sonunda belirlenen hedefe

ulaşılabilmesi için zaman kullanımı en doğru şekilde planlanmalıdır.

  • Öğrenme ve öğretme sürecinde uygun strateji, yöntem, araç-gereç ve

materyaller seçilmelidir.

  • Programda yer alan etkinliklerin, somuttan soyuta, resimden yazıya,

kolaydan zora doğru aşamalı olarak hazırlanmasına ve uygulanmasına

dikkat edilmelidir.

  • Çalışmalarda kullanılan dilin ve uygulanan etkinliklerin bireyin yaşına ve

özelliklerine uygun olmasına özen gösterilmelidir.

  • Günlük yaşamda bireylerin etkili iletişim kurabilmeleri ve iletişim

stratejilerini kullanabilmeleri için uygun ortamlar hazırlanmalı ve

etkinliklerle çeşitlendirilmelidir.

  1. Destek Eğitim Programı Bireyselleştirilmiş Eğitim Programına Nasıl Kaynaklık

Eder?

Özel öğrenme güçlüğü olan birey için BEP geliştirme birimince hazırlanacak

Bireyselleştirilmiş Eğitim Planları, gelişim basamakları göz önüne alınarak hazırlanmış

olan Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı’na dayalı olarak oluşturulacaktır.

BEP hazırlanırken bireyin güçlük yaşadığı alanlar ile akademik performansı

belirlenmelidir. Performans alınırken esas olan, programda belirtilen kazanımların

hangilerini yapabildiğidir. Bireyin gerçekleştiremediği kazanımlar, verilecek eğitim içinyol gösterecektir. Bu amaçla Ölçme ve De

ğerlendirme bölümünde örneği verilen Kaba

Değerlendirme Formu kullanılarak bireyin programın hangi düzeyinde performansgösterdi

ği tespit edilebilir.

Modüller içerisinde yer alan kazanımlar, aynı zamanda gelişim basamaklarına vebireyin yetersizlik türünde ula

şabileceği olası maksimum düzey göz önünde

bulundurularak hazırlanmıştır. BEP içerisinde yer alacak uzun dönemli hedefler ve bunaba

ğlı kısa dönemli hedefler, bireyin yetersiz olduğu kazanımlardan öncelik sırasına göre

belirlenecektir. Verilecek eğitim etkinliği sonunda ilerlemeyi ölçmek için yapılacakde

ğerlendirme süreci, yine programa dayalı olarak gerçekleştirilecek olup bireyin

BEP’inde yer alan kazanımlarla sınırlı olacaktır. “Ölçme ve Değerlendirme” bölümündeörne

ği verilen Performans Kayıt Tablosu kullanılarak bireyin ay içerisindeki kazanımları

net olarak görülecektir. Bu performans tablolarında bireyin gelişim düzeyine temel teşkileden basamaklar tan

ımlanmış olup gerekli olduğunda bu basamaklara ait alt hedefler

oluşturulabilir.Modül içerikleri hem performans al

ımında hem de değerlendirmede kontrol listesi

olarak kullanılabilecek şekilde hazırlanmış olup uygulamacının günlük çalışmaplanlamas

ında görülecektir. Yıl sonunda toplam ilerlemeyi görmek ve rehberlik ve

araştırma merkezine bireyin geldiği düzeyi bildirmek için “Ölçme ve Değerlendirme”bölümünde verilmi

ş olan Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu

kullanılacaktır.

Özel öğrenme güçlüğü tanısının haricinde bireyin başka yetersizliği olması

durumunda diğer yetersizliğin belirtileri, özellikleri ve bireyin bu yetersizliğe yönelik

ihtiyaçları dikkate alınarak BEP hazırlanmalı, BEP hazırlama aşamasında bu engeleyönelik destek e

ğitim programlarından bireyin ihtiyacına uygun kazanımlara yer

verilmelidir.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Nedir?

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı, özel eğitime ihtiyacı olan bireyin gelişimi veya

ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında (öz bakım, akademik beceriler,sosyal beceriler, ileti

şim vb.) eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere uygun eğitim

ortamlarından (okul, özel eğitim okulu, özel sınıf, mesleki eğitim merkezi vb.) ve destekhizmetlerden (destek e

ğitim odası, sınıf içi yardım, dil ve konuşma terapisi, fiziksel

rehabilitasyon vb.) en üst düzeyde yararlanmasını öngören yazılı dokümandır. Bu dokümanaile, ö

ğretmen ve ilgili uzmanların iş birliği ile planlanır ve bireyin ailesinin onayı ile

uygulanır.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarının Ögeleri Nelerdir?

  • Bireyin o andaki eğitsel işlevde bulunma veya performans düzeyi

Ayrıntılı değerlendirme sonuçlarına dayalı olarak hazırlanan, bireyin

yapabildikleri ve yapamadıklarının betimlenmesidir.

İlerlemelerin görülebilmesi için performans düzeyinin betimlenmesi son derece

önemlidir. Çünkü bu betimlemeler değerlendirme sonuçlarının açık ve anlaşılırolmas

ını ayrıca bireyin belirli gereksinimlerini tanımlamayı ve öncelik sırasına

dizmeyi sağlar.

  • Eğitsel performans düzeyi, bulunduğu gelişim evresi ve yaş gibi faktörler

dikkate alınarak belirlenen bir yılın sonunda gerçekleşecek uzun dönemli

amaçlar

Uzun dönemli amaç; bireyin bir öğretim dönemi ya da bir öğretim yılı sonunda

gerçekleştirmesi istenen davranışlardır. Yıllık amaçlar da denilebilir. Uzundönemli amaç seçiminde; bireyin önceki ba

şarısı, bireyin var olan performans

düzeyi, bireyin tercihleri, seçilen amaçların uygulanabilirliği, bireyin öncelikligereksinimleri, amaçlar

ın kazanımı için ayrılan zaman göz önünde

bulundurulmalıdır. Uzun dönemli amaçlar;a) Bireyin var olan performans düzeyi ile ilgili olmal

ı,

  1. b) Uzun dönemli amaç açıkça tanımlanmalı,c) Uzun dönemli amaçlar ölçülebilir olmal

ı,

ç) Anlamlı olmalı,

  1. d) Kısa dönemli amaçları kapsamalıdır.
  • Uzun dönemli amaçlara ulaşmayı sağlayacak kısa dönemli amaçlar

Bireyin var olan performans düzeyi ile uzun dönemli amaç arasında kalan ve

daha kısa sürede gerçekleştirilen amaçlardır. Kısa dönemli amaç ifadelerindebirey, beklenen davran

ışın tanımlanması, davranışın koşullarının belirlenmesi

(sözel istekler ya da yönergeler, yazılı istekler ya da yönergeler, araç-gereçler,gereksinim duyulan yard

ım düzeyi, çevresel ortam ve uyarlamalar) ögelerine

yer verilmelidir.

  • Bireye sağlanabilecek özel eğitim ve destek hizmetleri
  • Bireye sunulacak olan hizmetlerin ne zaman başlayacağı, devam edeceği ve

biteceği süreyi, değerlendirme zamanlarını belirten bir zaman çizelgesi

  • Bireye sunulacak hizmetlerden sorumlu olan kişiler
  • BEP’in objektif ölçütlere dayalı olarak hangi araçlarla ve nasıl

değerlendirileceğinin belirtilmesi

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları Nasıl ve Kimler Tarafından Geliştirilir?

BEP’in geliştirilmesi için bireyi farklı alanlarda değerlendirecek, onun normal, özel

ve destek hizmetlerden en üst düzeyde yararlanmasını sağlayıp kararları alacak bir ekipolu

şturulur. Bu ekipte, kurum yöneticisi, özel eğitim öğretmeni, sınıf öğretmeni, kurum

psikoloğu veya rehber öğretmeni, ihtiyaca göre dil ve konuşma terapisti, odyolog,fizyoterapist, sosyal çal

ışmacı, tıp ve sağlık personeli gibi farklı uzmanlar bulunur. BEP

ekibinin anahtar üyesi bireyin ailesidir. BEP toplantılarına duruma göre bireyin kendisi de

katılabilir.

  1. Öğretim Yöntem, Teknik ve Yaklaşımları

Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler öğrenirken daha farklı tekniklere gereksinim

duyarlar. Öğretim programlarında çoklu duyuya dayalı öğretim tekniklerinin kullanılması

gerekmektedir. Aşağıda yer alan tekniklerin hepsi öğretim programının içinde yer

almalıdır.

Anlatım (Sunuş): Anlatım yöntemi, sözlü anlatım gerektiren bütün eğitim-öğretim

faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Bu yöntem bilgi düzeyindeki davranışlarınkazand

ırılmasında etkilidir. Ayrıca aynı anda çok sayıda kişiye hitap edilebilmesi

nedeniyle avantajlıdır. Ancak bu yöntem daha çok işitme organına hitap ettiğinden tekba

şına yetersizdir. Bu yöntemin etkili olabilmesi için diğer bütün metotlarla birlikte

kullanılmalıdır.

Soru-Cevap: Soru-cevap yöntemi, başka yöntemlerin içinde kullanılan soru-cevap

tekniğinden ayrı olarak dersin baştan sona soru-cevap şeklinde işlenmesidir. Soru-cevapyönteminin uygulamas

ı genellikle tartışma ve yoklama (sınav) şeklinde olmaktadır. Burada

diyalogdan ziyade, çok kişi arasında belli bir konuda sistemli bir fikir alışverişi sözkonusudur. Soru-cevap yöntemi bireyin dinleme ve fikir üretme becerisini geli

ştirir,

hatırlama, yargılama, değerlendirme, karar verme ve yaratıcı düşünmesini sağlar. Bireyi

güdüler ve sosyalleştirir.

Tartışma: Tartışma, iki veya daha çok kişinin karşılıklı konuşarak, birbirini

dinleyerek, eleştirerek, gerektiğinde sorular sorarak herhangi bir konuyu incelemesinedayanan bir ö

ğretim yöntemidir. Bu yöntem bireye nasıl tartışılacağını öğretir. Bireyin

eleştiri yapma ve karşıt düşünceleri hoşgörü ile karşılama yeteneklerini geliştirir. Bireykendini kontrol etmeyi ve disiplinli davranmay

ı öğrenir. Bireye konuyu çözümleme,

kavrama, yorumlama ve problem çözmede yardımcı olur.

Problem Çözme: Bireyin aktif olarak katıldığı, bilgi ve duygusal öğrenmenin bir

arada olduğu bir öğretim yöntemidir. Problem çözme yönteminde öncelikle problemtespit edilmeli, problemi iyice anlama, s

ınırlandırma ve tanımlama yapılmalı, problemin

kaynağı olan ve problemi etkileyen faktörler tespit edilmeli ve probleme yönelik çözümyollar

ı geliştirilmelidir. Bu yöntem ile birey akıl yürütme, karar verme, sebep-sonuç ilişkisi

kurma, yardımlaşma ve başkalarının görüşlerinden faydalanmayı öğrenir. Ayrıca birey

planlı ve düzenli çalışma alışkanlığı, kendine güven ve sorumluluk duygusu kazanır.

Gezi-Gözlem: Eğitim-öğretimde gözlem, varlık ve olayların kendi tabii

ortamlarında plânlı ve amaçlı olarak incelenmesi demektir. Bunun yanında gözlem, sınıfabaz

ı nesneler getirilerek sınıflarda da yapılabilir. Gözlem yönteminde bireyin birçok duyu

organı devreye sokulduğu için öğrenilen bilgilerin kalıcılık oranı yüksek olmaktadır.

Laboratuar (Deney): Bireyin bilgilerini gözlem ve deneyler yaparak kazandığı,

teorik bilgileri pratik olarak uyguladığı bir yöntemdir. Bu yöntem araştırmayı teşvik ederekbireyin analiz, sentez ve gözlem becerilerini art

ırır. Birçok duyuya hitap etmesi nedeniyle

öğrenilenlerin unutulmaması ve gerektiğinde kullanılabilmesini kolaylaştırır.

Örnek Olay İncelemesi: Bu yöntemde bir olay sözel olarak veya resim, film gibi

tekniklerle sınıfa getirilir. Bireyler bu olayın nedenlerini, gelişimini ve mümkünsonuçlar

ını ortaya koyup tartışırlar. Bilgi ve tecrübelerini burada uygulanmaya koyarlar.

Bu yöntem bireyin soyut düşüncelerini uygulamaya dönüştürme, bağımsız düşünme, fikir

üretme ve tartışma becerilerini geliştirir.

Drama: Drama yöntemi sosyal hayat içinde ortaya çıkabilecek çeşitli durumları,

bireylerin oyuncu olarak katıldıkları çeşitli sahneler içinde ortaya koymasıdır. Bireye hangidurumlarda nas

ıl davranılması gerektiğini yaşayarak öğreten bir yöntemdir. Bireyin

problem çözme, dinleme, anlama, akıcı konuşma ve iletişim kurma yeteneğini geliştirir.

Yaratıcılığını ve ifade becerisini artırır.

Beyin Fırtınası: Bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve fikir üretmek için

kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Bu teknikte öncelikle sorunun ne olduğu belirlenmeli veetkinlik zaman

ı sınırlandırılmalıdır. Etkinlik sona erdiğinde analiz ve değerlendirme

yapılmalıdır.

Gösteri: İzleyici grubun önünde bir işin nasıl yapılacağını göstermek ya da genel

ilkeleri açıklamak için başvurulan tekniktir. Bu tekniği uygulamak için etkin hazırlıkgerekir. Bu tekni

ği kullanırken bilinmeyen terimlerin kullanılmasından kaçınılmalı ve

bireylerde merak uyandıracak sorular sorulmalıdır.

Rol Oynama: Bireyin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir kişiliğe girerek ifade

etmesini sağlayan tekniktir. Rol oynama bireye, insan ilişkileri konusunda daha çok bilgi,beceri ve anlay

ış kazandırmayı öngören ve oyun (drama) tekniklerinden yararlanma

temeline dayalı deneysel bir eğitim tekniğidir.

Benzetim: Sınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici

çalışma yapmalarına olanak sağlayan bir tekniktir. Benzetim tekniğinin uygulanmasındaö

ğrencilerin iç görüleri gerçektir ancak eğitimci tarafından ortaya konan durum ya da olay

yapaydır. Bu teknikle bireyin analiz ve sentez yapabilme, iletişim kurabilme becerileri

geliştirilir.

Bireyselleştirilmiş Öğretim: Bireyler arasındaki bireysel farklılığın giderilmesi,

her öğrencinin öğrenme hızına uygun düşecek bir öğretim yapılması, öğretiminbireyselle

ştirilmesi ile mümkündür. Bireysel öğretim tekniğinde öğretim, öğrenci

merkezlidir. Bu teknik bireylerin öğretim etkinliğine aktif olarak katılma, nasıl

öğreneceklerini kararlaştırma vb. sorumlulukları yüklenmelerini gerektirmektedir.

Aktif Öğretim: Bireyin öğrenme sürecine doğrudan ve etkin olarak katılmasıdır.

Aktif öğrenmede öğrenilenler tartışılır, hipotezler oluşturulur, inceleme ve araştırmalaryap

ılır. Bireye öğrenme sürecinin her aşamasında karar verme fırsatı tanınır. Birey kendi

zaman planını yapar, istediği öğrenme amaçları ve etkinliklerini seçer, kendi gelişimlerini

ölçer, kendi hatalarını ve başarılarını belirler.

Bilgisayar Destekli Öğretim: Bilgisayarın bir dersin öğretiminde araç olarak

kullanılmasıdır. Bilgisayar destekli öğretim sürecinde tekrar ve alıştırma, birebir öğretim,benzetim, problem çözme, e

ğitsel oyun gibi çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Bilgisayar

destekli öğretim öğrenciye geliştirdiği düşünme becerilerini kullanma fırsatı sunar. Uygunö

ğretim programları sayesinde birey kendi hızına göre çalışır ve istediği kadar tekrar

yapma imkânına kavuşur.

Çoklu Duyuya Dayalı Öğretim: Görme, işitme, dokunma, koklama ve tat alma

duyularının iki ya da daha fazlasının bir becerinin öğretilmesinde bir arada kullanılmasıdır.Özellikle görme ve i

şitme duyusu ikilisinin diğer duyularla desteklenmesi, öğretimin

etkinliğini artırmaktadır. Bilişsel süreçleri geliştirmede yer alan etkinliklerin bazıları çokluduyuya dayal

ı öğretimde de bulunmaktadır. Çoklu duyuya dayalı öğretimde ağırlık

akademik konularla ilgili hazırlanmış araç-gereç üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çok duyuluö

ğretim yaklaşımında çocuğun öğrenme problemlerinin düzeltilmesi için gerekli olan

bilişsel süreçlerin geliştirilmesi sırasında diğer duyu organları da işe koşulmaktadır.

  1. Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi

Eğitim ortamı, bireyin etkileşimde bulunduğu ve öğretme-öğrenme etkinliklerinin

meydana geldiği çevredir. Psikolojik, sosyal ve fiziksel boyutları olan bu çevrenin, eğitimetkinliklerine uygun olarak düzenlenmesi gerekir. E

ğitim ortamlarına ilişkin uygulamaların

yeterli düzeyde bilinmesi ve amaca uygun olarak düzenlenmesi, eğitim için en temelko

şullardandır.

Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı’ndaki “Öğrenmeye Hazırlık”,“Okuma Yazma” ve “Matematik” modüllerinde belirlenmi

ş kazanımların

gerçekleştirebilmesi için ortamın fiziki özelliklerinin (birey sayısı, ışık, hava, ses, gürültü,görünüm vb.) çok yönlü ileti

şim sağlayacak biçimde düzenlenmesi gerekir.

Modüllerde kullanılabilecek araç ve gereçler aşağıda verilmiştir.

Oyuncaklar: Yapılandırılmış kutu oyunları (hafıza kartları, kızma birader, bil

bakalım kim, bil bakalım nerede vb.), yap bozlar, legolar, dikkat yoğunlaştırıcı hareketlioyuncaklar, dart, kovalar, mikado, içe geçmi

ş halkalar, kum havuzu, su havuzu, plastik

meyveler, hayvan taşıt ve mutfak araç-gereç maketleri, yapı inşa oyuncakları, delikli tahta,takma ç

ıkarma tahta araç-gereçler, top, küp, tahta labirent, sesli oyuncaklar, tak-çıkar

oyuncakları, boncuklu labirent

Müzik Aletleri: Zil, davul, def, flüt, piyano, org, (orff aletleri) ritim çubukları

Akademik Becerileri Destekleyecek Malzemeler: Geometrik şekiller, çivi tahtası

(geobord), bloklar (birlik, onluk, yüzlük sayma ve işlem blokları), üç boyutlu harfler,

sayılar, tangram, boncuk, fasulye, resimli kartlar, öykü kartları, ses CD’leri, atlas, harita,

kroki, bilgisayar, konsol oyunları (Wii, play station, nintendo)

Kitaplar: Boyama kitapları, kavram kitapları

Diğer Malzemeler: Mandal, ip, boyalar, kutular, oyun hamurları, çeşitli kalınlıkta

renkli kalemler, kalem tutuşunu destekleyecek aparatlar, ayna, lastik, renkli fon kartonlar,farkl

ı boylarda kavanoz, kutu ve şişeler, renkli kumaşlardan kesilmiş şerit kurdeleler,

zımpara kâğıtları gibi araç-gereçler kullanılabilir.